Մոսկվայի և Բաքվի միջև Ղարաբաղի և Սյունիքի հարցում սակարկություն եղե՞լ է. Թոմաս դե Վաալ
Հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների հետ կապված իրավիճակը նույնն է, ինչ մեկ տարի առաջ։ Այս մասին NEWS.am-ի «Ուժի գործոն» հաղորդաշարի եթերում NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց Կարնեգի հիմնադրամի առաջատար հետազոտող, ղարաբաղյան հակամարտության փորձագետ Թոմաս դե Վաալը։
«Հայերի կողմից Ղարաբաղի կորուստը և այնտեղից հայերի արտագաղթը հսկայական իրադարձություն է, բայց ես հայ-ադրբեջանական պայմանագրի հարցում նոր բան չեմ տեսնում։
Միակ բանը Բաքվում գերեվարված հայերի ազատ արձակման վերաբերյալ անցած շաբաթվա համատեղ հայտարարությունն է և COP-29-ում Ադրբեջանի նախագահության՝ հայկական կողմի հաստատումը։ Սա մի փոքր կայունացնում է իրավիճակը։ Ադրբեջանը սիրում է հեղինակություն և հարգանք, ուստի դա մի փոքր նվազեցնում է Բաքվի կողմից խնդրի ուժային լուծման հնարավորությունը»,- ընդգծել է նա։
Միաժամանակ, նրա գնահատմամբ, չափազանց շատ խնդիրներ են մնում, իսկ արեւմտյան ձևաչափը գործնականում անգործության է մատնված։
«Մոտ ապագայում Բաքվի և Երևանի միջև համաձայնագրի ստորագրման հնարավորություն չեմ տեսնում։ Միաժամանակ, հայ-ադրբեջանական նոր պատերազմի վտանգը միշտ առկա է՝ չնայած միջազգային ճնշումներին։ Այս որոշումն իրականում կախված է մեկ անձից՝ Ալիևից»,- հավելել է փորձագետը։
Ամենահրատապ խնդիրը Թոմաս դե Վաալն անվանեց տարածաշրջանային հաղորդակցությունների բացումը։
«Սա այն դեպքն է, երբ, կարծես թե, բոլորին է ձեռնտու, որ հաղորդակցությունները բացվեն։ Բայց այժմ իրավիճակը շատ ավելի բարդ է, քան 2020 թվականին, և ես չեմ տեսնում անհրաժեշտ կոնսենսուս, որով հնարավոր կլիներ հասնել արդյունքների։
Հայաստանի հետ սահմանի բացումը, կարծես թե, բխում է Թուրքիայի պետական շահերիցԼ Կարսի և Գյումրիի և այնուհետև Հայաստանի տարածքով դեպի Նախիջևան և Ադրբեջանի հիմնական հատված, ապա՝ Կասպից ծով երկաթուղային կապը բխում է Թուրքիայի պետական շահերից, սակայն, ըստ ամենայնի, կան նաև Էրդողանի անձնական շահերը։
Կարևոր հարց է նաև, թե ով է պաշտպանելու Գյումրիով և Սյունիքով անցնող երկաթուղու անվտանգությունը։
Մենք տեսնում ենք մի «մութ պատմություն», որ, կարծես թել հայկական կողմն այլևս չի ցանկանում ռուսական ներկայությունը, իսկ Ադրբեջանը, ընդհակառակը, պնդում է ռուսական ուժայինների ներկայությունը։
Հարց. Մոսկվայի և Բաքվի միջև սակարկություն եղե՞լ է այն մասին, որ Ռուսաստանը կորցնի իր ներկայությունը Ղարաբաղում՝ Սյունիքում նոր ներկայության դիմաց։
Կարծում եմ, որ դեռ հնարավոր է արդյունքի հասնել, բայց անհրաժեշտ է համապատասխան կոնֆիգուրացիա՝ Մոսկվա-Իրան-Թուրքիա-Արևմուտք-Հայաստան-Ադրբեջան։ Սակայն, ես այստեղ էլ առաջընթաց չեմ տեսնում, և առանց առաջընթացի, նոր պատերազմի տարբերակը սրվում է։
Միևնույն ժամանակ, ես անձամբ չեմ կարծում, որ Ադրբեջանը կգնա ամբողջ Սյունիքը գրավելուն»,- նշեց քաղաքագետը։
Նրա կարծիքով՝ խոսքը Մոսկվայի և Անկարայի աջակցությամբ շանտաժի կամ սպառնալիքի մասին է՝ Երևանի վրա ճնշում գործադրելու տեսքով, որպեսզի այն համաձայնի առաջարկվող տարբերակին։