«Ես կարծում եմ, որ թավիշը, հանդուրժողականությունն այսօր վտանգ են ներկայացնում մեր ազգային անվտանգությանը»․ Արմեն Խաչատրյան
ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության անդամ Արմեն Խաչատրյանի հարցազրույցը 365news-ին։
-Ընդդիմության հանրահավաքին մոտ 13 հազար հոգի էր մասնակցում։ Ինչո՞վ եք բացատրում այդ մարդաշատությունը։
-Չէի ասի, որ հանրահավաքը մարդաշատ էր։ Ես կասեի, որ որոշակի քանակությամբ մարդ էր հավաքվել՝ 9-12 հազար։ Կան մարդիկ, որոնք եկել են զուտ գաղափարական պատճառներով, բայց մի զգալի քանակությամբ մարդիկ, որովհետև օգտագործել են այն հանգամանքը, որ այդ մարդիկ աշխատում են ինչ-որ հիմնարկներում, ընկերություններում, որոնց ղեկավարները ստիպողաբար, կամ այդ մարդիկ ցանկություն չունենալով իրենց ղեկավարների հետ խնդիրներ ունենալ՝ մասնակցել են։ Այդպիսի տեղեկություններ շատ կան, վառ օրինակներ շատ կան։ Ես տիրապետում եմ տեղեկությունների, որ անգամ ընկերություններ կան, որոնք բերել են 300-500 հոգի, որի շնորհիվ հնարավոր է եղել այդքան մարդ հավաքել։ Այստեղ ես տեսնում եմ հանցակազմի տարրեր, երբ օգտագործում են մարդու ենթակա դիրքը, որպեսզի նա կատարի այդպիսի գործողություններ։ Նրանց պետք է պետությունը պաշտպանի։ Այն անձինք, որոնք փորձում են ստիպողաբար մարդկանց հանել հրապարակ, կամ ցանկացած գործողության դրդել՝ դա կլինի իշխանական, ոչ իշխանական, անպայման պետք է վրա հասնի այդ մարդկանց գործողություններին քրեաիրավական գնահատական տալու պահը։
-Ուրեմն ինչո՞ւ պետությունը դա չի անում։
-Ոչ թե դա պետությունը չի անում, այլ պետության արածները դեռևս ակնհայտ չէ, բավականին դժվար պրոցես է, պետք է լինեն ցուցմունքներ, վկայություններ, որոնք մարդիկ շատ դժվարությամբ են տալիս այսօր։ Սրա հետ միասին օպերատիվ հետախուզական միջոցառումներ պետք է ձեռնարկվեն, հիմնավորվեն և այս մարդկանց պատասխանատվության ենթարկեն։ Այո, գտնում եմ, որ իրավապահները պետք է շատ ավելի աչալուրջ լինեն, շատ ավելի ակտիվ աշխատեն այս ուղղությամբ։ Այստեղ ընդհանուր առմամբ մեր քաղաքացիների պաշտպանվածության հարցն է դրված։ Ես չեմ կարող ապրել մի երկրում, որտեղ ինչ-որ մի գործարանի տեր, սեփականատեր, օլիգարխ կամ պետական պաշտոնյա կարող է ստիպել իր աշխատողներին անել կամ չանել այս կամ այն որոշակի գործողությունը։ Սա նշանակում է, որ մեր պետությունը իրավական չի կարող համարվել, նշանակում է, որ մենք էլի սուլթանիզմի ժամանակահատվածում ենք ապրում, ինչը միանշանակ ընդունելի չէ, երբեք չեմ ընդունել, չեմ էլ ընդունի։ Ուղղակի ժամանակի հարց է այս ամենին լուծում տալը։
-Պարոն Խաչատրյան, այն փաստը, որ 13 հազար ձմռան ցրտին հավաքվում է հրապարակում, մտահոգիչ չէ՞ ձեզ համար։
-Ինձ ընդհանրապես չի մտահոգում 13 հազար հոգու հրապարակում հավաքվելը, ինձ մտահոգում է այն, որ այդ մարդկանց զգալի մասը ստիպողաբար է հայտնվել այնտեղ։ Դա շատ ավելի մտահոգիչ է, քան այն, որ մարդիկ իրենց կամքի ազատ արտահայտման իրավունքը ունեն, և թող ոչ թե 13 հազար, այլ 20 հազար մարդ հավաքվի հրապարակում ու իր կամքն արտահայտի։ Դա նորմալ է, դա որևէ մտահոգության առիթ թող չտա։ Եթե հավաքվում է 20, 30, 50 հազար մարդ, նշանակում է՝ մենք խնդիր ենք ստեղծել, իշխանությունները չեն արել այն, ինչ պիտի անեին, ու դա առաջացրել է մարդանց արդարացի դժգոհությունը։ Բայց երբ դժգոհությունները ստեղծվում են արհեստականորեն, երբ կարողանում են մարդկանց ստիպողաբար ինչ-որ գործողությունների հասցնել, սա արդեն լուրջ մտահոգության տեղիք է տալիս։ Սա այն է, որ մի րոպե անգամ պետք չէ հանդուրժել։
-Փաստորեն ստիպողաբար հանրահավաքի գնացող մարդկանց համար հեղափոխությունից հետո ոչինչ չի փոխվել, ինչպես ստիպողաբար նրանք մասնակցում էին մինչհեղափոխական իշխանության հանրահավաքներին, այնպես էլ ստիպողաբար մասնակցում են հետհեղափոխական ընդդիմության հանրահավաքներին։ Վաղն էլ ստիպողաբար քվեարկելու են։ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության գալով ի՞նչ է փոխվել այդ մարդկանց համար։
-Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությամբ շատ բան է փոխվել, եթե շատ բան փոխված չլիներ, ապա ոչ թե 13 հազար մարդ կհավաքվեր, այլ 130 հազար մարդ կհավաքվեր։ Ամեն դեպքում այդպիսի գործելաոճի դիմող անձինք, իրենց քաղաքական գործիչ համարողներն ընդամենը այդքան մարդ հավաքելու ռեսուրս ունեն։ Այնուամենայնիվ, չեմ ցանկանում վիրավորել այն մարդկանց, որոնք զուտ գաղափարական պատճառներով են գտնվել հրապարակում։ Բայց հստակ տեղեկություններ ունենք, որ մարդկանց ստիպել են։
-Սյունիքի մարզից կա՞ն ստիպողաբար բերվածներ։
-Այո, Սյունիքի մարզից էլ են եղել։ Չեմ ուզում նշել, թե կոնկրետ որ համայքներից են բերվել, որ սեփականատերերի կամ գործարանատերերի ստիպմամբ են եկել, ու սրա դեմ պետք է իրավական մեթոդներով պայքարել։ Պետք է մերժել այդ գործելաոճը։
-Ընդդիմության լիդերը մտադիր է կայծակնային ճանապարհով վերցնել իշխանությունը։ Ինչպե՞ս եք գնահատում նրա վճռականությունը։
-Նախ ասեմ ընդդիմության առաջնորդի վերաբերյալ իմ կարծիքը։ Շատ վատ է, որ Հայաստանի ընդդիմությունն այդպիսի առաջնորդ է ընտրել։ Առաջնորդը պետք է լինի լավագույնը, իսկ նրանց լավագույնը Վազգեն Մանուկյանն է։ Երկրորդ, Վազգեն Մանուկյանը, լինելով բարոյապես ու ֆիզիկապես մաշված քաղաքական գործիչ, նրա մոտ կայծակնային որևէ բան չի կարող ստացվել, նրա այդ կպչուն մտքերը՝ անպայման հասնել իշխանության, անպայման ունենալ պաշտոն, զուտ հոգեկան վիճակ է, որը որևէ լավ բանի չի բերելու։
-Պարոն Խաչատրյան, երեկ Անդրանիկ Քոչարյանն ասել է, որ եթե ընդդիմությունը շենքեր գրավի, իշխանությունը լեգիտիմ իրավունք ունի կրակելու նրա վրա։ Կգնա՞ իշխանությունն այդպիսի կտրուկ քայլի։
-Անդրանիկ Քոչարյանը ուղղակի հիշեցրել է ՀՀ օրենսդրությունը զենքի կիրառման և օգտագործման մասին։ Անդրանիկ Քոչարյանը հիշեցրել է, որովհետև այսօր հրապարակային կոչեր են լինում կայծակնային ինչ-որ հեղաշրջման փորձեր անել, ապստամբություններ անել։ Իսկ դա ուղղակիորեն ենթադրում է զենքի ու բռնության միջոցով իշխանություն վերցնելու միջոցառումների իրականացում։ Իհարկե, Անդրանիկ Քոչարյանի հայտարարությունը հուսով եմ կանխարգելիչ և պրոֆիլակտիկ նշանակություն կունենա՝ հիշեցնելով, որ ՀՀ օրենսդրության համաձայն կարևորագույն օբյեկտների նկատմամբ հարձակում ձեռնարկելու ընթացքում իրավապահ մարմինները լիազորված են կիրառելու հրազեն։ Որոշ դեպքերում դա ոչ թե իրավունք է, այլ պարտականություն։ Մենք տեսանք, որ նոյեմբերի 10-ին հարձակում եղավ և՛ կառավարության շենքի, և՛ ԱԺ շենքի, և՛ վարչապետի կեցավայրի վրա։ Սա երբևէ չէր կարելի հանդուրժել։ Նման իրավիճակ այլևս չպետք է լինի մեր երկրում, չի կարելի թույլ տալ անարխիկ վիճակ։ Անդրանիկ Քոչարյանի հայտարարությունը պետք է սթափեցնի և կանխարգելի, որովհետև մարդիկ կան, որոնք ասում են, թե մենք չենք իմացել օրենքը, որ այդպես է կարգավորում։ Հիմա մենք հիշեցնում ենք, որ ՀՀ կարևորագույն օրենքների վրա հարձակումը կարող է ավարտվել զենքի կիրառմամբ։ Կարևորագույն օբյեկտների մեջ են մտնում ՋԷԿ-ը, ատոմակայանը, կառավարական շենքերը և այլն։ Դրանց ցանկը հաստատված է կառավարության որոշմամբ։ Եվ խորհուրդ չեմ տա անգամ փորձեն, որովհետև փորձի համար էլ արդեն իրենք պատասխանատվության կենթարկվեն։ Նույնիսկ նախապատրաստության համար պատասխանատվության կենթարկվեն։
-Բայց այն փաստը, որ նրանք ուզում են շենքեր գրավել, նման չէ՞ այն քայլերին, որոնք Նիկոլ Փաշինյանն իր կողմնակիցների հետ նույնպես արեց։ Օրինակ, Ռադիոյի շենք մտնելը։
-Այո, ես հիշում եմ, որ մտան Ռադիոյի շենք, ոստիկանությունն այնտեղ գործողություններ չարեց, բայց խնդիրը լուծվեց։ Դրանից հետո մենք արդեն ունենք այլ գործելաոճի դեպքեր։ Մենք ունենք կառավարության, ԱԺ-ի վրա հարձակման դեպքեր, որի գործելաոճն այլ է եղել՝ թալան, ջարդ, ծեծ, սպանության փորձ՝ Արարատ Միրզոյանի սպանության փորձը։ Նիկոլ Փաշինյանի նախաձեռնած հեղափոխության ընթացքում անգամ մեկ մարդու նկատմամբ բռնություն չի կիրառվել, ինչը շատ զարմանալի էր։ Այդքան մեծ մասշտաբով հեղափոխություն անես ու ոչ մի բռնություն։ Իսկ այս պարագայում բռնությունն ի սկզբանե էր դրված, քաղաքական առաջնորդները կոչ էին անում բռնության, այդ կապակցությամբ քրեական գործ է հարուցվել։ Իհարկե, պետությունը պետք է արձագանքի ցանկացած բռնության կոչի, դա կանի իշխանությունը, թե ոչ իշխանությունը։ Ով բռնության կոչ արեց, նա պետք է դատապարտվի։ Այս երկրում դեմոկրատիայի, ժողովրդավարության սահմանները վաղուց անցել են, մարդիկ սահմանազանցել են այդ սահմանները և դեմոկրատիան, ժողովրդավարությունը շփոթում են իրավական նիհիլիզմի հետ, ինչը չի կարելի թույլ տալ։ Պետք է հենց ժողովրդավարության դիրքերից ելնելով՝ իրավակարգը ամրապնդել, պետք է լինի ամուր, իրավական պետություն, և այս պետությունում պետք է միանշանակ իշխեն օրենքները և ոչ թե մարդիկ կամ քաղաքական գործիչները։
-Նիկոլ Փաշինյանը դեռ թավիշի մե՞ջ է։
-Կարծում եմ՝ ոչ։ Նիկոլ Փաշինյանն ընդհանրապես իր գործելաոճը տանում է նրան, որ խնդիրները լուծվեն ոչ վարչահրամայական մեթոդներով, ոչ հարկադրանքի մեթոդներով, թեպետ կառավարման մեթոդի մեջ մտնում է նաև հարկադրանքի, համոզման մեթոդը։ Իհարկե, Փաշինյանը ձգտում է համոզման մեթոդը կիրառել։ Սակայն, երբ անցնում ես սահմանները և օրենքի խախտումներ են թույլատրվում, պետք է հարկադրանքի մեթոդը կիրառել, վրա հասնի պատասխանատվությունը։ Չեմ կարծում, որ ինքը թավիշի տրամաբանության մեջ է։ Եթե մի բան վնասում է ազգային անվտանգությանը, երկրի անվտանգությանը, ապա այստեղ արդեն դրա մասին, ինչքան էլ դա մարդասիրական մոտեցում լինի, չի կարելի խոսել։ Ես կարծում եմ, որ թավիշ, հանդուրժողականություն, ինչ եղել է, վտանգ են ներկայացնում մեր ազգային անվտանգությանը։ Խնդիրների լուծումները պետք է լինեն հստակ, կտրուկ և համարժեք։
-Չեք կարծու՞մ, որ Ձեր ասած իրավական նիհիլիզմից դուրս գալու համար անհրաժեշտ են ընտրություններ։
-2018 թվականի ընտրությունները պայմանագիր էին քաղաքացու և ընտրված պատգամավորների միջև։ Այսինքն, քաղաքացին իր քվեն տվել է՝ իմանալով, որ դա տալիս է 5 տարի ժամանակով։ Նա 5 տարի ժամանակ է տալիս իր ընտրած իշխանություններին, որպեսզի նրանք ինչ-որ արդյունք ցույց տան։ 5 տարի հետո քաղաքացին գիտի, որ տալու է իր գնահատականը։ Կամ ասելու է՝ գնացեք, կամ ասելու է՝ մնացեք։ Իմ կարծիքով՝ այս ընթացքում արտահերթ ընտրությունների գնալը ճիշտ չէ, մենք ունենք խնդիր դատական համակարգում, մենք խնդիր ունենք պատերազմից հետո սահմանամերձ գոտիներում՝ Սյունիք և այլն, մենք խնդիր ունենք իրավապահ համակարգում, ունենք այնպիսի խնդիր, երբ սեփականատերերը, գործարանների տերերը, ղեկավարները, նույնիսկ համայնքների ղեկավարները կարողանում են ստիպել իրենց ենթականերին ինչ-որ գործողությունների գնալ։ Այսինքն, վտանգ կա, տեղեկություններ ունեմ որոշ շրջանակների կողմից, որ ընտրություններին փող են բաժանելու, ու իրենց համար փողի չափը կարևոր չէ։ Այս պայմաններում գնալ ընտրությունների՝ չունենալով հստակ երաշխիք, որ դրանք կլինեն արդար ու թափանցիկ, անթույլատրելի եմ համարում։ Այս իշխանությունը, որ եկել է արդարություն ու իրավական երկիր կառուցելու նպատակով, այս ընտրություններից հետո կարող է հայտնվել մի իրավիճակում, որ երկար ժամանակ մենք չկարողանանք դուրս գալ այս փուլից։
-Այսինքն, Ձեր ասած բոլոր հանգամանքները հաշվի առնելով՝ իշխանությունը պարտվի ու հայտնվենք նույն անդունդո՞ւմ։
-Ես չեմ կարծում, որ կպարտվի։
-Դուք խոսում էիք ընտրակաշառքների մասին։
-Հա, ընտրակաշառքներ հաստատ լինելու էին, այդ դատարաններում գուցե գործեր քննվեին ու գուցե արդարացի որոշումներ չկայացվեին, լինելու էին լուրջ ցնցումներ։ Պատերազմից հետո երբ մեր ուշադրությունը պետք է կենտրոնացնենք այլ խնդիրների վրա, պետք է շեղենք դեպի ընտրությունները ու մի տարի էլ դեռ քննարկենք արդյունքները՝ օրինակա՞ն էին, անօրինակա՞ն էին, ո՞ր չափով էին անօրինական, ո՞ր չափով էին օրինական։ Այս պահին ես գտնում եմ, որ դրա անհրաժեշտությունը չկա։ Մենք լուրջ բարեփոխումների կիզակետում ենք գտնվում, մենք բարեփոխումներ ունենք ոստիկանությունում, ամիսներ հետո կտեսնենք դա, մենք դեռ Ներքին գործերի նախարարություն պետք է կազմավորենք, հակակոռուպցիոն կառույցների ստեղծում, մենք դատարանների հետ կապված բարեփոխումներ ունենք։ Եվ այս պատասխանատու փուլում վերցնել ու անել ընտրություններ, որոնց պատասխանատու են լինելու հենց այս չձևավորված մարմինները, որոնք գտնվում են հեղհեղուկ վիճակում ու իրենց զարգացմանը չեն հասել, ուղղակի ոչ նպատակահարմար է։ Ես այս կարծիքը արտահայտել եմ։ Մենք իրավունք չունենք անցկացնել այնպիսի ընտրություններ, որոնց արդարացիությունը 100 տոկոսով ապահովված չէ։ բոլորի ձայնը պետք է լինի ազատ ու արդար, ինչպիսին եղել է 2018 թվականին։ Գիտե՞ք՝ այս վիճակն ինչին եմ նմանացնում։ Երբ ծանր հիվանդի նոպայի պահին նրանց հարցնես՝ լա՞վն է քո բժիշկը, թե վատը։ Թողեք, թող նոպայից հանենք, ավարտի բուժման կուրսը, հետո կպարզենք՝ լա՞վն է բժիշկը, թե ոչ։ Ըստ երևույթին՝ այս կառավարությունն ու իշխանությունը ճգնաժամային իշխանություն էր, որովհետև ամբողջ կառավարման ընթացքը ճգնաժամային էր՝ քովիդ, պատերազմ, հետպատերազմյան փուլ, քովիդի ու պատերազմի հետևանքների վերացում և այդ բարեփոխումների ընթացքի կասեցումն օբյեկտիվ պատճառներ ուներ։ Բայց սա որևէ կերպ չի հանգստացնում իշխանություններին, որևէ կերպ չի արդարացնում նրանց։ Առջևում ընկած 2,5 տարին պետք է հնարավորինս օպտիմալ օգտագործվի և այն, ինչ խոստացվել է հայ ժողովրդին այս իշխանությունների կողմից, պետք է ի կատար ածվի։