Արցախցիներն ունեն վերադարձի և ինքնորոշման իրավունք․ Վարդան Օսկանյան
Հայաստանի նախկին արտգործնախարար (1998-2008) Վարդան Օսկանյանը ֆեյսբուքյան գրառմամբ պնդում է, որ պետք է ձգտել Արցախից տեղահանված հայերի վերադարձի և ինքնորոշման իրավունքի իրացմանը։
«- 1998-2008 թթ․ Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Վարդան Օսկանյանը ներկայացրել է Արցախի ժողովրդի վերադարձի և ինքնորոշման իրավունքի վերաբերյալ իր մտքերը.
– 2023-ի մեծ մասի ընթացքում Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ բռնությունները և զրկանքները ստիպեցին ԼՂ գրեթե բոլոր հայերին էթնիկ զտումների կամ ցեղասպանության սպառնալիքի ներքո բռնի տեղահանվել։
– Թեև ներկայում Լեռնային Ղարաբաղում ստեղծված իրավիճակը նպաստավոր չէ անվտանգ վերադարձի համար, միջազգային իրավունքը նախատեսում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչները, որոնք լքել են իրենց տները, իրավունք ունեն վերադառնալու իրենց բնակավայրերը։
– Ի լրումն կամավոր վերադարձի իրավունքի՝ ինքնորոշման սկզբունքի համաձայն, բոլոր ժողովուրդները, որոնք ունեն պատշաճ ինքնություն և կապված են որոշակի տարածքի հետ, իրավունք ունեն ժողովրդավարական ձևով հավաքականորեն որոշելու իրենց քաղաքական ճակատագիրը և զերծ մնալու համակարգված հետապնդումներից:
– Հաշվի առնելով Արցախի հայերի հստակ բնութագիրը և ծագման տարածք վերադառնալու իրավունքը՝ նրանք ունեն ներքին ինքնորոշման իրավունք: Լեռնային Ղարաբաղ վերադառնալուց հետո, ինքնորոշման սկզբունքի համաձայն, նրանք պետք է կարողանան, ինչպես սահմանում է Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագիրը, «Առանց արտաքին միջամտության […] ազատ որոշելու իրենց քաղաքական կարգավիճակը և հետամուտ լինելու իրենց տնտեսական, սոցիալական և մշակութային զարգացմանը»:
– Լեռնային Ղարաբաղի «կորուստը» ամենևին էլ վերջնական եզրակացություն չէ։ Լեռնային Ղարաբաղի խորհրդարանը, որը ժամանակավորապես Հայաստանում է, մնում է ժողովրդի կողմից ընտրված օրինական մարմին, որը պահպանում և արտահայտում է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ձայնը և երաշխավորում նրանց իրավունքների և շահերի ժողովրդավարական և քաղաքական ներկայացման շարունակականությունը:
– Լեռնային Ղարաբաղի խորհրդարանը պետք է կոչ անի Հայաստանի կառավարությանը նախաձեռնություն ստանձնելու Ադրբեջանի հետ բանակցություններում իրենց վերադարձի և ինքնորոշման իրավունքը հետապնդելու հարցում։
– Զուգահեռաբար, խորհրդարանը կարող է ընտրել միջազգային կոմիտե, որն օժտված կլինի բանակցություններ վարելու, շահերի պաշտպանության և լոբբինգով զբաղվելու իրավասությամբ՝ նպատակ ունենալով հետամուտ լինել Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի՝ հայրենիք վերադառնալուն, ինչպես նաև ինքնորոշման իրավունքին և միջազգային համաժողովներում ներկայացնելով Լեռնային Ղարաբաղը ու կոմիտեին տալով ներկայացուցչական կարգավիճակ միջազգային ատյաններում»,- գրել է Վարդան Օսկանյանը։
Գրառման վերջում նախկին արտգործնախարարը ներկայացրել է վաշինգտոնյան Public International Law & Policy Group խորհրդատվական կազմակերպության պատրաստած զեկույցը, որը վերնագրված է «Լեռնային Ղարաբաղ․ փախստականների վերադարձի իրավունքը»։