ՀՀ ԳԱԱ մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտում առաջին անգամ բնութագրվել են բակտերիալ դիզենտերիայի հարուցիչների գենոմները
ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտում առաջին անգամ մանրակրկիտ բնութագրվել են Հայաստանում շրջանառվող հակամանրէային կայունություն դրսևորող շիգելոզի (բակտերիալ դիզենտերիա) կլինիկական հարուցիչները:
Սննդածին բակտերիալ վարակների վերահսկումն արդիական խնդիր է աշխարհում: Հարուցիչների դեմ կիրառվող հակամանրէային դեղամիջոցների արդյունավետությունը նվազում է մանրէների մոտ դեղամիջոցների նկատմամբ կայունության առաջացման և տարածման պատճառով: Նշված վարակներից Հայաստանում առավել տարածվածներից է շիգելոզը։ Խնդրի արդիականությունից ելնելով` իրականացվել են Առողջապահության նախարարության հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնում հիվանդներից անջատված շիգելոզի հարուցիչների հետազոտություններ:
Գիտական աշխատանքների ղեկավար, կենսաբանական գիտությունների թեկնածու Անահիտ Սեդրակյանը ներկայացրեց ստացված գիտական արդյունքները. «Առաջին անգամ կատարվել է Հայաստանում հիվանդներից անջատված շիգելոզի առավել խնդրահարույց հարուցիչների մանրակրկիտ բնութագրում՝ ամբողջական գենոմի սեքվենավորման կիրառմամբ: Ստացվել են հարուցիչները բնութագրող աննախադեպ և ծավալուն տվյալներ: Բացահայտվել և բնութագրվել են հարուցիչների հակամանրէային դեղամիջոցների նկատմամբ կայունության մեխանիզմները և վարակելիության ներուժը (վիրուլենտությունը): Հայաստանում հիվանդներից անջատված շիգելոզի հարուցիչների գենոմային տվյալները համեմատվել են այլ երկրներում տարածված հարուցիչների համանման տվյալների հետ, ինչը կարևոր է համաճարակային բարձր ռիսկ ներկայացնող կլոնների հայտնաբերման համար։
Բացահայտվել է, որ բոլոր հետազոտված հարուցիչները ցուցաբերել են կայունություն տարբեր դասերին պատկանող հակաբիոտիկների նկատմամբ: Առավել մտահոգիչ է, որ Հայաստանում շրջանառվող շիգելոզի հարուցիչների շարքում հայտնաբերվել են «գլոբալ առաջնայնության» պաթոգեններին բնորոշ հակաբիոտիկակայունություն ցուցաբերող հարուցիչներ:
Ներկայում սննդածին հիվանդությունների կանխարգելման և բուժման խոստումնալից այլընտրանքային միջոց է բակտերիոֆագերի (բակտերիալ վիրուսների) կիրառումը: Անջատվել են շիգելոզի հարուցիչների նկատմամբ ակտիվություն ցուցաբերող բակտերիոֆագեր: Կատարվել են շիգելոզի հարուցիչների դեմ բակտերիոֆագերի ակտիվության բարձրացմանն ուղղված աշխատանքներ:
Արդյունքում Հայաստանում անջատված և մշակված բակտերիոֆագերի հիման վրա նախագծվել են շիգելոզի հարուցիչների դեմ արդյունավետություն ցուցաբերող պատրաստուկներ, որոնք կարող են ծառայել որպես հակաբիոտիկակայուն հարուցիչների դեմ պայքարի այլընտրանքային կամ լրացուցիչ միջոց»:
Անահիտ Սեդրակյանի խոսքով՝ արդյունքները վկայում են հակաբիոտիկների կիրառմամբ շիգելոզի արդյունավետ բուժման խնդիրների և այլընտրանքային հակամանրէային դեղամիջոցների մշակմանն ուղղված աշխատանքների արդիականության մասին:
«Հայաստանում անջատված շիգելոզի հարուցիչների գենոմների մուտքագրումը Եվրոպական նուկլեոտիդային արխիվ (ԵՆԱ) ընթացքի մեջ է, որից հետո ստացված տվյալները հասանելի կդառնան ամբողջ հետազոտական համայնքին: Սա այս աշխատանքների նշանակալի ներդրումը կլինի շիգելոզի հետազոտման ոլորտում», – նշեց Անահիտ Սեդրակյանը:
Նա ընդգծեց նշված ուղղություններով աշխատանքները շարունակելու կարևորությունը՝ Հայաստանում շիգելոզի վերահսկման համար:
Հետազոտության արդյունքներն ինտերակտիվ պոստերի ձևով ներկայացվել են 2021 թվականին Մանրէների համաշխարհային ֆորումում: Աշխատանքն անցել է գրախոսության մի շարք փուլեր Մանրէների համաշխարհային ֆորումի փորձագետների կողմից և հավանության արժանացել:
Աշխատանքներն իրականացվել են «Հայաստանում տարածված սննդածին բակտերիալ ծագման հիվանդությունների կանխարգելման և բուժման մոտեցումների մշակում՝ բակտերիոֆագերի կիրառմամբ» ծրագրի շրջանակներում՝ ՀՀ գիտության կոմիտեի ֆինանսավորմամբ: